An toàn & tiết kiệm điện

 Một trong hai trường hợp rủi ro tiềm ẩn mà người sử dụng thiết bị (gọi tắt là người sử dụng) ít khi quan tâm đó là:

1.       Quá áp tại vị trí đo (do thay đổi điện áp đột ngột hoặc xuất hiện gai điện áp bất thường)

  Thay đổi điện áp đột ngột do sét đánh (thường gặp trong thực tế) có thể gây ra điện áp lên đến 10kV

Gai điện áp bất thường xuất hiện khi các phụ tải lớn đột ngột dừng khẩn cấp

2.     Quá dòng đột ngột (Breakdown Energy)

Quá dòng xuất hiện bất thường khi đo tại thời điểm có sét gây ra quá dòng lên đến 85 kA

Các rủi ro tiềm ẩn trong môi trường làm việc có nguy cơ xảy ra phóng điện, quá dòng, quá áp là yếu tố cần được người sử dụng xem xét và kiểm tra trước khi thao tác đo để bảo đảm an toàn.

Hiện nay thì phân vùng đo được chia theo chuẩn IEC 61010-1 : 2001 (Các yêu cầu an toàn đối với thiết bị đo điện) như sau:

CAT I (hay CAT O): Là các hệ thống điện bên trong các linh kiện điện tử, như máy tính laptop, máy photocopy. Rủi ro thấp.

CAT II: Là hệ thống điện 1 pha, sử dụng trong nhà, môi trường sinh hoạt dân dụng trong gia đình: ổ cấm điện trong gia đình, ổ cấm điện các thiết bị điện 220V-240V, các dây dẫn điện.

CAT III: Là khu vực bao gồm các tủ phân phối điện, các thiết bị, hệ thống điện động lực có điện 220/380V trong các toà nhà, phân xưởng, nhà máy. Phân vùng này tiềm ẩn rủi ro đến từ hệ thống điện bên ngoài và bên trong nhà máy.

CAT IV: Phân vùng này bao gồm các hệ thống thiết bị, dây dẫn, trạm biến áp, hệ thống phân phối đặt ngoài trời. Đây là phân vùng có nguy cơ xâm nhập của gai điện áp bất thường và thay đổi điện áp đột ngột cao do sét đánh trực tiếp.

Trong công tác hàng ngày, người sử dụng phải chú ý đến cấp bảo vệ quá điện áp của các thiết bị đo được sử dụng trong khi đo, phổ biến nhất là các ampe kìm, đồng hồ đo vạn năng, máy đo điện trở cách điện, máy đo chất lượng điện năng, hoặc các thiết bị đo điện khác.

Các thiết bị đo điện sử dụng trên các vùng đo, các điện áp đo khác nhau phải chịu được mức cách điện xung như sau:

Công tác kiểm tra an toàn cần phải thực hiện trước khi đo:

1)    Xác định và phân vùng đo chính xác theo chuẩn IEC/EN 601010-1 (CAT I, CAT II, CAT III và CAT IV)

2)    Chọn thiết bị đo có cấp an toàn phù hợp với phân vùng cần đo.

Ví dụ trên nhãn thiết bị đo ghi là 300V CAT II, 600V CAT I: Điều đó có nghĩa là thiết bị có thể chịu được dòng sung có điện áp lên đến 2500V. Thông tin này cũng lưu ý rằng thiết bị chỉ phù hợp với phân vùng an toàn CAT II (điện một pha 230Vac, môi trường trong nhà). Thiết bị đo này không được đo trong phân vùng an toàn CAT III, hoặc CAT IV.

Việc phân cấp CAT an toàn về điện cho chúng ta thấy mức độ nguy hiểm của từng phân vùng an toàn về điện.

Ví dụ:

-         Phân vùng CAT I (hay CAT O): Nếu chúng ta vô tình đụng phải phần mang điện của thiết bị, chúng ta chỉ bị tê tê, không ảnh hưởng đến tính mạng.

-         Phân vùng CAT II: Đây là hệ thống điện trong nhà, thông thường từ 220V – 240V, nếu sơ ý chúng ta đụng vào sẽ bị điện giật, có khả năng ảnh hưởng đến tính mạng.

-         Phân vùng CAT III: Đây là hệ thống điện 1 pha hoặc 3 pha trong nhà máy, nếu sơ ý đụng vào, chắc chắn sẽ nguy hiểm đến tính mạng.

-         Phân vùng CAT IV: Lưới điện hạ áp ngoài trời, chỉ có bảo vệ ngắn mạch công suất lớn tại đầu trạm phân phối, có khả năng phóng điện cao khi có quá áp, xung/gai điện áp. Nếu sơ ý đụng vào, dù điện áp nhỏ (ví dụ 240V) nhưng không có thiết bị bảo vệ vẫn sẽ bị điện giật, gây nguy hiểm cao đến tính mạng.

Trong ngành điện lực, phần lớn các công nhân, kỹ sư thao tác điện lưới ngoài trời, nên phải sử dụng các thiết bị cho phép sử dụng trong vùng CAT IV.

Các thiết bị đo đạt chuẩn CE, CSA, UL,… và được cấp phân vùng CAT IV sẽ đáp ứng được nhu cầu thực tiễn cho người sử dụng, nâng cao mức độ an toàn.

Nhằm đảm bảo an toàn đối với thiết bị đo điện cầm tay, người sử dụng cần quan tâm chọn mua và trang bị các thiết bị đạt tiêu chuẩn an toàn phù hợp với môi trường làm việc. Lưu ý xem xét đảm bảo các thiết bị đo đều đạt được chứng chỉ chứng nhận đạt chuẩn nêu trên./.